Drie talen in de klas

Een uitgeknipte krantenfoto laat een groepje kinderen zien rond een tafel met lekkernijen. Ze dragen mutsen met grote Engelse vlaggen erop. "Hjir hienen wy iepen dei fan skoalle," vertelt de twaalfjarige Lisanne Veenje uit Garyp. "Wy ferkochten Ingelske hapkes oan de heiten en memmen. Dy moasten yn it Ingelsk bestelle en wy moasten dan yn it Ingelsk helpe. Mar ik prate ek wolris Frysk, want sommige heiten koenen net sa goed Ingelsk." 

Lisanne zit in groep 8 van de drietalige Master Frankeskoalle in Earnewâld. Ze krijgt elke dinsdagmiddag alle lessen in het Engels. De rest van de week zijn de lessen om en om in het Fries en in het Nederlands. "Dêr binne wy hiel konsekwint yn," zegt Lisannes meester, Harm de Vlas. "Yn groep ien en twa ha wy om bar in Frysktalige en in Nederlânsktalige dei. Yn de hegere groepen prate wy moarns Nederlânsk. Dan ha wy fakken lykas rekkenjen, dêr't wy allinnich Nederlânsktalich lesmateriaal foar ha. Middeis prate wy Frysk." Lisanne vertelt: "Sommige juffen en masters hingje in Frysk of in Nederlânsk of Ingelsk flachje op it boerd. Dan ferjitte wy net wat foar taal oft wy prate moatte." Volgens De Vlas is de drietalige opzet voortgekomen uit de interesse die hij en zijn collega's voor talen hebben. "Us skoalle hat altyd in soad oan talen dien. De leararen en learlingen fine talen nijsgjirrich." 

De drietaligheid van de school is niet alleen maar leuk. De kinderen steken er volgens Jehannes Ytsma van de Fryske Akademy ook veel van op. Ytsma onderzoekt al zes jaar lang de leerresultaten van de leerlingen op de zeven drietalige basisscholen in Friesland. "De behearsking fan it Nederlânsk is itselde as op oare skoallen yn Fryslân," zegt hij. "En de behearsking fan it Frysk is dúdlik better." Voor het Engels zijn nog geen gegevens beschikbaar. 

Is drie talen voor zulke jonge kinderen niet wat te veel? "Eê nee," zegt Ytsma. "Basisskoallebern leare taal hiel oars as pubers. Se hoege der net lang op te studearjen, se leare boartsjendewei en ûnthâlde hast alles wat se hearre. Kinst it bêste sa jong mooglik begjinne mei it learen fan in taal." De Vlas bevestigt dat. "Der is in wrâld fan misferstannen en foaroardielen oer meartaligens," zegt hij. "Minsken ûnderskatte de mooglikheden fan bern faak. Bern ha gjin muoite mei mear talen. Yn it begjin hienen wy noch wolris âlden dy't bang wienen dat har bern trije talen net oankoenen. Dy minsken moatte je fansels goed útlizze hoe't bern taal leare. Nei in skoftsje fine se it dan hiel gewoan dat wy op skoalle trije talen brûke." 

"Ik fyn it systeem op 'e Master Frankeskoalle hiel goed," zegt Lisannes moeder Loekie Veenje. "Us bern ha dêr alle trije op skoalle sitten en it foel my op fakânsje op hoefolle Ingelsk oft se koenen. En se kinne allegear goed Frysk skriuwe. It is geweldich aardich om yn 'e skoalkrante yn trije talen stikjes fan de bern te lêzen. Wy ha de skoalle der net spesjaal om útsocht, mar ik soe tsjin elkenien sizze: Ast de mooglikheid krijst om dyn bern mear talen leare te litten, meitsje der dan safolle mooglik gebrûk fan, dêr ha se altyd profyt fan." 

Elbrecht Claus is het daar volledig mee eens. Zij is moeder van de vijf maanden oude Hester. Toen ze wist dat ze in verwachting was, is ze vanuit Amersfoort terugverhuisd naar Friesland. "Ik soe it ferskriklik fine as Hester aansen allinnich Nederlânsk prate soe," zegt ze. "Wy wenje no tydlik yn Ljouwert, mar wy wolle ynkoarten nei in doarp ferhúzje, dat Hester op in skoalle komt dêr't in soad Frysk praat wurdt. En as se dêr net genôch oan it Frysk dogge, dan sil ik se omstean leare!" Elbrecht kijkt even heel streng, maar als ze het verbaasde gezichtje van Hester ziet, begint ze te lachen. Dan vertelt ze dat haar moeder Marga Claus schrijfster van een aantal Friese boeken is. "Hester moat de boeken fan ús mem fansels wol lêze kinne." 

Op de meeste scholen in Friesland worden alle lessen in het Nederlands gegeven. Harm de Vlas vindt dat apart: "Kollega's fan oare skoallen sizze soms tsjin my: By dy is it sa maklik om yn it Frysk les te jaan, want dyn learlingen prate thús allegear Frysk. Dy yndruk krije se, mar dat is net wier. De helte fan ús learlingen praat thús Nederlânsk. De leararen bepale de fiertalen. Ik kin fansels allinnich mar riede wêrom't guon skoallen ientalich wêze wolle, mar ik tink dat de leararen fan dy skoallen gewoan net safolle mei taal ha." Lisanne: "Freondintsjes fan my sitte op in skoalle, dêr prate se noait Ingelsk of Frysk. Dat is doch saai!" Ze vindt het jammer dat ze straks in de brugklas zelf ook uitsluitend Nederlandstalige lessen krijgt. "Dan kin ik folle minder Frysk prate. Mar gelokkich haw ik der noch wol Ingelske les." 

In andere delen van Europa zijn meertalige scholen heel gewoon. Leo van der Lei uit Burgum heeft een jaar stage gelopen op een school in Risum. Dat ligt in de regio Noord-Friesland, een verre uitloper van het Friese taalgebied, in het uiterste noorden van Duitsland. Op de school wordt naast Fries en Duits ook Deens gesproken. Van der Lei: "De bern prate thús allegear Frysk of Dútsk. De measten ha op it Deensktalige pjutteboartersplak fan Risem sitten, dat se kinne al jong Deensk ferstean. Dútsk prate se yn 'e Dútske les, de oare lessen binne yn it Deensk en Frysk." Van der Lei vertelt dat de leerlingen aan het einde van de basisschool een examen afleggen dat hun de mogelijkheid geeft om zowel in Duitsland als in Denemarken voortgezet onderwijs te volgen. Fries wordt niet getoetst, maar dat kunnen ze dan allemaal redelijk lezen en schrijven. Het Duits beheersen ze even goed als andere leerlingen in Duitsland, en ze spreken Deens op het hoge niveau dat nodig is om in Denemarken verder te leren. Ze kunnen overigens ook in Risum blijven en daar drietalig onderwijs op vmbo-niveau volgen.

De vergelijking met ons Friesland stemt Van der Lei treurig. "Wy dogge yn Fryslân te min oan meartalich ûnderwiis," beweert hij stellig. "Wy libje yn in kennisekonomy. Talekennis is in grut foardiel. Yn Fryslân kinst oeral Frysk en Nederlânsk hearre. Dy twa talen kin in skoalle elk bern mei wat goeie begelieding meijaan. En minsken dy't as bern twa of trije talen goed ferwurven ha, leare letter yn har libben makliker noch in taal derby. Lit ús ús bern dy ekstra kâns doch jaan!"

gratis website teller